Wypadek przy pracy

Pojęcie wypadku przy pracy

Aby uznać zdarzenie za wypadek przy pracy muszą zaistnieć jednocześnie następujące elementy:

• nagłość zdarzenia,
• przyczyna zewnętrzna,
• związek z pracą,
• powodować uraz lub śmierć.

Kryterium nagłości przesądza o tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako wypadek przy pracy czy jako chorobę zawodową. Ustalono wykładnie w orzecznictwie sądowym, że zdarzenie nagłe zachodzi wtedy, gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej.

Kryterium czynnika zewnętrznego określa, że dane zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych. Mogą to być m.in.:

• urazy spowodowane działaniem elementów ruchomych, luźnych, ostrych i wystających, maszyn, urządzeń, narzędzi,
• działanie zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur ( oparzenia, odmrożenia),
• działanie energii elektrycznej ( porażenie prądem elektrycznym ),
• działanie substancji chemicznych ( np. zatrucia),
• wysiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy ( np. dźwiganie ciężaru, nawet gdy nie przekracza dopuszczalne normy),
• urazy spowodowane potknięciem i upadkiem.

Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim. Okoliczność, że wypadek zdarzył się w czasie przeznaczonym na pracę ( związek czasowy) i w miejscu pracy ( związek miejscowy) stwarza domniemanie związku przyczynowego z pracą ( chyba, że zachodzą okoliczności wykluczające istnienie takiego związku). Związek przyczynowy między wypadkiem a pracą zachodzi wówczas, gdy jedno zdarzenie jest skutkiem drugiego.

W szczególności związek z pracą zachodzi:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Uraz, to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy

Na równi z wypadkami przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż dla wypadku przy pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Rodzaje wypadków przy pracy

• wypadek ciężki- uważa się za wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo roztrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna, całkowita lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenia ciała,
• wypadek śmiertelny - uważa się wypadek, w  wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od daty wypadku,
• wypadek zbiorowy- wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

Wszechstronne i szybkie zbadanie wypadku przy pracy jest niezbędne przede wszystkim ze względów profilaktycznych.

Obowiązki pracodawcy

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zabezpieczyć miejsce wypadku,
• zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
• ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku,
• zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,
• niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim  lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy,
• ponosić koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• prowadzić rejestr wypadków przy pracy.

Obowiązki pracownika

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli jego stan zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Postępowanie powypadkowe

Bezpośrednio po otrzymaniu informacji o zaistniałym wypadku pracodawca powołuje zespół powypadkowy, który bada okoliczności i przyczyny wypadku oraz ustala, czy wypadek pozostaje w związku z pracą. Skład zespołu powypadkowego jest uzależniony od rodzaju wypadku i przyjętego u danego pracodawcy systemu realizacji zadań w zakresie BHP.

Czynności dokonywane przez zespół powypadkowy

Zespół powypadkowy obowiązany jest niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, a w szczególności:

• dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
• sporządzić szkice, fotografie miejsca wypadku,
• wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeśli pozwala na to stan jego zdrowia,
• zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,
• zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz w razie potrzeby opinii specjalistów,
• zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
• dokonać prawnej kwalifikacji wypadku,
• określić środki profilaktyczne oraz wnioski, zwłaszcza wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Wypadek na terenie innego zakładu pracy

Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, który miała miejsce na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek.

Pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, w którym została poszkodowana osoba niebędąca jego pracownikiem, jest zobowiązany w szczególności:

• zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,
• zabezpieczyć miejsce wypadku,
• zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,
• udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku.

Na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a  następnie dokumentację powypadkową przekazać pracodawcy poszkodowanego pracownika. Pracodawca ten zatwierdza protokół powypadkowy w trybie określonym w części zatwierdzanie protokołu powypadkowego.

Protokół powypadkowy - sporządzanie

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku protokół ustalania okoliczności i przyczyn wypadku - zwany w skrócie protokołem powypadkowym, wg wzoru ustalonego przez ministra właściwego ds. pracy.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.)

Literatura: B. Rączkowski – BHP w praktyce, ODDK, Gdańsk 2012.